Archiwum autora: Martinus

Coffeelosophy LXI (cz.3) – czyli Ojciec Strach (i córka Moralność)

Snując rozważania o strachu docieramy do ostatniej części; jeśli ktoś nie czytał lub nie pamięta dwóch poprzednich, to jest dobry moment by sięgnąć do wcześniej publikowanych fragmentów.

Zastanawiałem się, czy strach jest jedynym motywem zaniechania złych uczynków. Wątpliwość powstała nie bez powodu. Zdarza się wszakże, iż ludzie nie robią czegoś nagannego, bo ogarnia ich współczucie dla potencjalnej ofiary. Nierzadko zaś pokrewna mu litość. Rzecz jasna nie dotyczy to psychopatów, czy sadystów. Natomiast ludzie wrażliwi wyobrażają sobie, jaką przykrość lub krzywdę wyrządziłby ów postępek, gdyby dotknął ich samych i odstępują odeń. Oto wrażliwość staje na straży moralności. Co jednak leży u jej podstaw? No cóż. Gdy jest nam przykro na samą myśl, jak moglibyśmy kogoś skrzywdzić, to przykrość owa zmienia nasz stan na gorszy. W podświadomości powstaje przeczucie, iż to doznanie może nam towarzyszyć jeszcze przez jakiś czas po wyrządzeniu krzywdy. Taka prognoza pewnie wzbudzi pragnienie, aby tego uniknąć. Z kolei zdanie sobie sprawy z odpowiedzialności może wywołać poczucie winy, które również jest nieprzyjemnym, a może nawet dotkliwym przeżyciem. Tracimy spokój ducha. A tego przecież, jak każdej innej straty, chcielibyśmy uniknąć. Czy to nie wskazuje na jakiś rodzaj strachu? W tym wypadku przed samo-ukaraniem, jakim są wyrzuty sumienia.

W porządku, powie ktoś, ale przecież moralność nie określa tylko złych uczynków, lecz wskazuje również te pożądane. Prawda. Do tego przyzwoite postępowanie wynika z różnych pobudek. Czasem moralność oparta na religii nakłada obowiązek dobroczynności. Ma to być warunkiem dostąpienia nagrody wiecznej. Mamy tu więc strach przed utratą szansy na raj. Co jednak, gdy moralność nie zmusza nikogo, by wyświadczał dobro, a mimo to ludzie się tego podejmują? Część takich zachowań można wytłumaczyć wspomnianą empatią. Współodczuwanie popycha nas do pomocy potrzebującym, inaczej będziemy się winić za bezczynność. Czytaj dalej →

Coffeelosophy LXI (cz.2) – czyli Ojciec Strach (i Matka Natura)

Dodaj komentarz

Dawno, dawno temu, kiedy przeciętni ludzie byli od nas niżsi i bardziej owłosieni, urodził się pewien człowiek – równie niepokaźny i kosmaty, ale o wnikliwszym spojrzeniu na świat. A może o większej wrażliwości bądź inaczej ukierunkowanej ambicji. Człowiek ten, podobnie jak inni, przyglądał się otaczającej go przyrodzie. Jego uwagę przyciągnęło, między innymi, stado drapieżników. Imponowała mu ich siła, zwinność, sprawność i skuteczność. Czuł wobec nich autentyczny respekt, ale tego rodzaju, w którym szacunek miesza się z grozą. Czuł wobec nich podziw i zazdrość.

Obserwując i analizując ich organizację życia w stadzie – no dobrze, przesadziłem – gapiąc się na to, jak żyją… spostrzegał pewne prawidłowości. Któregoś dnia samica z trudem upolowała jakieś bydlątko i z niemałym wysiłkiem przywlekła do legowiska. Zbiegły się jej młode i pozostałe osobniki. Nim którykolwiek zdołał zatopić kły w ciepłym mięsie, wparował między nie najsilniejszy w stadzie samiec, rozgonił niedoszłych biesiadników i sam zabrał się do konsumpcji. Kiedy indziej, w okresie godowym samce rywalizowały o samice, najsilniejszy miał pierwszeństwo wyboru, a sama wybranka niewiele do powiedzenia. Innym razem, przewodnik stada – gdy jego rywalowi urodziło się dorodne potomstwo – zagryzł młode, by przerwać tę linię genów. Nie baczył na to, że tym samym uszczuplił liczebność i osłabił stado. A kiedy na ich terytorium zaczęło brakować zdobyczy, zwierzęta ruszyły do walki o sąsiedni obszar, zabijając nawet przedstawicieli własnego gatunku z innego stada. Czytaj dalej →

Na święta – radosnego sumienia!

2 komentarze

Sumienie to – biorąc pod uwagę tysiące lat ludzkości – stosunkowo nowy wynalazek. I najwidoczniej jeszcze niedopracowany. Najsmutniejsze jest to, że ledwie zaczęło się na dobre rozwijać i konkretyzować, człowiek postanowił je zagłuszyć i zepchnąć na margines.

Najdawniejsi starożytni nie posługiwali się pojęciem sumienia. Nie znali go. A może… po prostu nie mieli sumienia. Nie słyszeli wewnętrznego głosu moralnego. I dlatego nie musieli wynajdywać dlań żadnej nazwy. Czyżby zatem sumienie pojawiło się w ludziach z czasem, czyżby wyewoluowało w pewnym momencie, na jakimś granicznym etapie społecznego rozwoju. Czy może przykładowo w ludzkim mózgu rozwinął się lub uaktywnił pewien obszar, który zajął się sądami moralnymi? A może w złożonej sferze ludzkiej psychiki ujawniła się pewna funkcja, która u starożytnych była uśpioną zdolnością.

Założenie, jakoby starożytni byli pozbawieni sumienia wydawałoby się wygodne. Człowiekowi bez sumienia łatwiej popełniać najohydniejsze z czynów, a przecież historia starożytna obfituje w takowe. Brak sumienia byłby jednym z prostszych wyjaśnień dla podłości i okrucieństw. Rzecz nie jest jednak taka prosta, bo do podobnych czynów zdolni byli ludzie i w późniejszych epokach. Nawet w tych, które już – zależnie od opcji: wykształciły albo odkryły a w każdym razie zdefiniowały sumienie. Czytaj dalej →

Coffeelosophy LXI (cz.1) – czyli Ojciec Strach

Dodaj komentarz

Wahałem się, czy najpierw wysunąć pewną tezę, a potem ją obszerniej bronić, czy też snuć pewien wątek i zakończyć go stosowną konkluzją – ową tezą właśnie. Jako, że druga droga wydała mi się trudniejsza, to… ma się rozumieć ją wybrałem. Najwyżej będę żałował.

Zacznę od mojego rozumienia strachu. Należy on do najbardziej pierwotnych odczuć i rozpowszechniony jest wśród chyba wszystkich żywych istot z jako tako wykształconym układem nerwowym. Mógłbym nawet zaryzykować stwierdzenie, iż był jednym ze spiritus movens organizmów. Natura, okazuje się, wyposażyła nas w bardzo proste mechanizmy, pobudzające do aktywności, a cała reszta to już nadbudowane metody, sposoby i koncepcje działania. Bo co właściwie zmusza zwierzęta by ruszyły się z miejsca? Przemieszczają się po to, aby zdobyć pokarm, nie stać się pokarmem lub rozmnażać się. Te zachowania są związane z mniej lub bardziej instynktownym strachem. Obawą, ażeby nie zginąć, aby zachować gatunek. I w zasadzie sprowadzają się do jednego – by nie stać się czyimkolwiek pokarmem. Dlatego zwierzęta ruszają w poszukiwaniu pożywienia, uciekają przed drapieżnikami i niebezpieczeństwami przyrody nieożywionej, starają się znaleźć partnera do reprodukcji i odpowiednie miejsce dla potomstwa… krótko mówiąc poruszają się, by nie zostać li tylko pokarmem drapieżnika, padlinożercy tudzież robaków ścierwojadów. A za tym wszystkim stoi – niejako wpisany w geny – strach. No dobrze, a czym on jest?

Spróbuję odpowiedzieć z perspektywy człowieka (bo ta jest mi bliższa). Moim zdaniem jego mechanizm jest prosty – człowiek się boi, gdyż nie chce czegoś stracić. Jest to zespół reakcji psychicznych i fizycznych, jakie nam towarzyszą zawsze, gdy przeczuwamy lub przewidujemy niekorzystną dla nas zmianę – czyli wówczas, kiedy możemy utracić coś, co aktualnie posiadamy (choćby i to było marne), na rzecz czegoś gorszego. Gdy boimy się bandyty lub dzikiego zwierza, to chodzi o utratę poczucia bezpieczeństwa, kiedy boimy się ośmieszenia, krytyki lub pomówienia, to dlatego, że grozi nam utrata reputacji, gdy boimy się bólu i choroby, to związane jest to z utratą zdrowia, jak boimy się czyjejś śmierci lub odejścia, to nie chcemy utraty bliskiej osoby, bojąc się złodzieja lub komornika, tak naprawdę boimy się utraty dóbr materialnych… etc. Można więc mówić, że za ludzkim strachem kryje się prawdopodobieństwo zagrożeń, ale de facto jest to pragnienie uniknięcia strat. Ot i tyle. Czytaj dalej →

Coffeelosophy LX – czyli gwałt wolnej woli.

Dodaj komentarz

Na niedawnym spotkaniu filozoficznym w Muzeum Śląska Opolskiego poruszana była kwestia wolnej woli. Autor wystąpienia dr Grzegorz Francuz starał się rzetelnie przedstawić różne punkty widzenia na to zagadnienie, sięgając zarówno do historii myśli filozoficznej jak i do przekonań religijnych – co zresztą niejednokrotnie się pokrywa lub przynajmniej zazębia. Nie będę tu przytaczał wspomnianych przez niego nurtów ani przykładów wielowiekowych sporów na tym tle – łatwo znaleźć na ten temat mnóstwo informacji w literaturze tudzież w Internecie. Podzielić się za to chciałem refleksją, jaka mnie naszła później.

Co prawda osobiście mam spore wątpliwości, czy człowiek posiada wolną wolę, lecz nie przeszkadza mi to snuć rozważań wokół sytuacji, gdy zakłada się istnienie takowej wolności. Akurat złożyło się tak, że wkrótce po wspomnianym wykładzie w muzeum był dzień Wszystkich Świętych i Zaduszki. Jest to czas, w którym wierzący wyjątkowo aktywnie ślą do Boga modlitwy za dusze zmarłych. Proszą Wszechmogącego o zmiłowanie i wpuszczenie tych dusz do raju. Można by rzec, iż tą samą życzliwość, którą okazywali komuś za życia, kontynuują po jego śmierci, bo nadal im zależy na tym, aby daną duszę spotkał jak najlepszy los.

Dbanie o dobro dusz nie jest rzeczą nową. Już w starożytności znajdujemy przykłady na to, jak wyznawcy różnych religii żywili przekonanie, że uczciwe, dobre, pobożne życie pozwala cieszyć się łaską bogów a po śmierci gwarantuje duszy nagrodę. Ba! nawet niektóre prehistoryczne ślady o tym świadczą. Liczne pochówki wskazują na wiarę w jakiś dalszy los zmarłego, w jakąś wędrówkę do innej krainy. Żywi, którzy go żegnali, chcieli jakoś w tym pomóc. Wkładano do grobów broń lub przydatne przedmioty, czasem jedzenie, amulety lub po prostu kwiaty, aby dalsza podróż była przyjemniejsza. Czytaj dalej →

Trzeci Kongres Filozofii Polskiej

Dodaj komentarz

W dniach 18-20 października 2024 roku odbędzie się w zamku królewskim w Rydzynie koło Leszna Trzeci Kongres Filozofii Polskiej. W gronie organizatorów są członkowie Stowarzyszenia Pogadalnia.

Celem Kongresu jest badanie i rozwijanie polskiego dziedzictwa filozoficznego. Organizowany co dwa lata Kongres jest wspaniałym miejscem spotkania i wymiany myśli dla tych wszystkich filozofów i uczonych, którzy zainteresowani są historią filozofii polskiej, a także dla tych, którzy chcą traktować filozofię polską jako żywą myśl i pragną dalej ją rozwijać. Przewidzianych jest dziewięć sekcji tematycznych. W kongresie wezmą udział wybitni polscy filozofowie i myśliciele polityczni. Uczestnictwo zapowiedzieli, min. prof. Maria Szyszkowska, prof. Bogdan Szlachta, prof. Ryszard Kleszcz i prof. Jacek Bartyzel.

Myślenie filozoficzne ma z zasady charakter uniwersalny. Wiąże się z dążeniem do wiedzy całościowej o całości rzeczywistości. Jako całościowe spojrzenie na świat spełnia ważną rolę kulturotwórczą i cywilizacyjną. Podnosi ważne zagadnienia moralne i światopoglądowe. Wiąże się z nim refleksja nad sensem życia człowieka i jego przeznaczeniem. Jednakże, tak jak istnieje polska literatura czy muzyka, która, pomimo swej uniwersalności, ukształtowała się jako coś odrębnego i swoistego wśród literatur i muzyk innych krajów, tak istnieje też polska filozofia, będąca wytworem narodu polskiego i zrodzona oraz rozwinięta przez jego przedstawicieli. W większym lub mniejszym stopniu, wyraża ona polski pogląd na świat. Jego pielęgnacji i rozwojowi mają służyć Kongresy Filozofii Polskiej.

Dla odważnych możliwość posłuchania konferencji w czasie rzeczywistym => KLIKNIJ TUTAJ

Program

Program III Kongresu Filozofii Polskiej
Zamek Królewski Rydzyna 18–20 października 2024

18 października 2024

15.00 – 16.00

Przywitanie i rejestracja uczestników, posiłek

16.00 – 17.15

Uroczyste otwarcie III Kongresu Filozofii Polskiej – Sala 1
Wprowadzenie i prowadzenie – dr Piotr Leśniak
Przedstawienie Organizatorów Kongresu – prof. Grzegorz Francuz, UO
„Świat Ideałów i filozofia codzienności”
Wykład inauguracyjny – prof. Maria Szyszkowska

17.15 – 17.30

Przerwa na kawę*

17.30 – 19.00

Wystąpienia plenarne – prowadzenie dr Piotr Leśniak – Sala 1
„Demokracja liberalna jako problem” – prof. Bogdan Szlachta, UJ
„Epistemologia demokracji” – prof. W. Julian Korab-Karpowicz, UO

19:00 – 20:00

Przerwa na kolację

20.00 – 21.00

Przyjęcie w pałacu

„Stanisław Leszczyński (1677–1768) – mąż stanu i filozof” – dyrektor Zamku Zbigniew Szukalski – zagajenie (ok. 20 min);
lampka wina* i rozmowy towarzyskie – Sala Balowa

19 października 2024

8.00 – 8.45

Oprowadzenie po Zamku i przedstawienie jego historii i zbiorów – dyrektor Zamku Zbigniew Szukalski

8.45 – 9.00

Przerwa odświeżająca

9.00 – 10.30

Wystąpienia plenarne – prowadzenie prof. Grzegorz Francuz – Sala 1
„Debata o wielości rzeczywistości w pierwszych latach II Rzeczpospolitej w polskiej filozofii na początku XX wieku” – prof. Karol Sauerland, UW
„Złoty wiek w filozofii polskiej — lata czterdzieste XIX wieku” – prof. Lucyna Wiśniewska-Rutkowska, UJK

10.30 – 11.00

Przerwa na kawę*

11.00 – 13.00

Obrady w sekcjach (4)

13.00 – 13.15

Przerwa odświeżająca

13.15 – 14.45

Obrady w sekcjach (3)

14.45 – 15.45

Przerwa na obiad

15.45 – 17.15

Obrady w sekcjach (3)

17.15 – 17.30

Przerwa odświeżająca

17.30 – 19.00

Wystąpienia plenarne – prowadzenie dr Piotr Leśniak – Sala 1
„Słowo w świecie ponowoczesnym. Projekt Metafizyki Logosu” – prof. Jan Wadowski, prof. PWr
„Filozofia możliwego współczesnego umysłu – prof. Adam Jan Karpiński, AFiBV

19.00 – 20.00

Przerwa na kolację

20.00 – 21.30

Koncert „Muzyka w pałacu”
lampka wina* i rozmowy towarzyskie – Sala balowa i restauracja

20 października 2024

8.00 – 8.45

Wystąpienia plenarne – prowadzenie prof. Grzegorz Francuz – Sala 1
„Aktualizacja metafizyki klasycznej w oparciu o współczesny naukowy obraz świata” – dr Jan Pociej

8.45 – 9.00

Przerwa odświeżająca

9.00 – 10.30

Obrady w sekcjach (3)

10.30 – 11.00

Przerwa na kawę

11.00 – 12.30

Odtworzenie wykładu Józefa Gołuchowskiego inaugurującego profesurę na Uniwersytecie Wileńskim (1823) z udziałem zaproszonej młodzieży licealnej – Sala balowa, prowadzenie prof. W. Korab-Karpowicz, występuje dr Rafał Brasse

12.30 – 13.00

Podsumowanie i zakończenie Kongresu – Sala 1

13.00 – 13.30

Zwolnienie pokoi

Ważne terminy:

18–20 października 2024 – Trzeci Kongres Filozofii Polskiej

Organizator:

Katedra Filozofii w Instytucie Historii Uniwersytetu Opolskiego

dr hab. Grzegorz Francuz, prof. UO – Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego

dr hab. W. Julian Korab-Karpowicz, prof. CH – Przewodniczący Rady Programowej

Patroni:

Polskie Towarzystwo Filozoficzne

Niezależna Telewizja NTV

Teatr Opolski

KORBANK

„Filozofuj!”

Więcej na stronie organizatorów => TUTAJ

Wycieczka i piknik 10-lecia Pogadalni

Dodaj komentarz

Niektórym może być trudno uwierzyć, ale Pogadalnia Filozoficzna w maju skończyła 10 lat.

Z tej okazji Członkowie i Sympatycy urządzili sobie wyjazd integracyjny. W pięknych okolicznościach przyrody Gór Opawskich oddaliśmy się kontemplacji, refleksji i lekkiej dyskusji filozoficznej. Nie zapominając wszelako, że duch ma się lepiej, gdy zadbamy o ciało. Stąd pomysł by połączyć spacer wśród drzew, zachwyt górskim krajobrazem i piknikową atmosferę z dobrą, mądrą rozmową.

20 lipca udaliśmy się do Pokrzywnej.

Stamtąd ruszyliśmy na spacer malowniczą, niezbyt forsowną trasą do Żabiego Oczka. Po drodze zdobyliśmy szczyt Olszak, zatem była dodatkowa satysfakcja. W pobliżu Żabiego Oczka urządziliśmy sobie mały piknik; przydały się kanapki oraz inny suchy prowiant, owoce, jakieś przekąski i napoje, dodatkowo czas umiliły łakocie, ciasto i słodycze. Poniektórzy zabrali kocyk lub karimatę, mogli więc rozłożyć się na ziemi. Wszystkim towarzyszył dobry nastrój.

Po tym małym pikniku wróciliśmy spacerkiem do Pokrzywnej i pojechali nieopodal w gościnę do rodzinnego domu jednego z członków Stowarzyszenia. Tam odbył się duży piknik. W pięknym ogrodzie spędziliśmy resztę popołudnia, objadając się pysznościami, korzystając z basenu i piekąc kiełbaski przy ognisku. Wszystkiemu towarzyszyły rozmowy zarówno filozoficzne jak i luźniejszej natury.

Podsumowanie Warsztatów

W przerwie odbyło się wręczenie certyfikatów młodym uczestnikom Warsztatów Dialektycznych dla młodzieży, zorganizowanych i przeprowadzonych we Włoszech na przełomie czerwca i lipca. Chcielibyśmy widzieć w tych zdolnych osobach przyszłych członków Pogadalni, którzy wzmocnią jej struktury na kolejne dziesięciolecie.

Warsztaty dialektyczne Stowarzyszenia Pogadalnia

Dodaj komentarz

STOWARZYSZENIE DORADZTWA FILOZOFICZNEGO „POGADALNIA”
zaprasza na
WARSZTATY DIALEKTYCZNE dla młodzieży

Zorganizowane i przeprowadzone będą we Włoszech. Mają na celu m.in. wzmacnianie kompetencji dialektycznych młodzieży, umiejętności radzenia sobie z wyzwaniami edukacji i rozwoju stabilności psychicznej. Czytaj dalej →

Coffeelosophy LIX – czyli pocałunek sprawiedliwości i pokoju

Dodaj komentarz

Zaskoczyła mnie definicja wojny sprawiedliwej; okazuje się, iż jest to… koncepcja filozoficzna. Koncepcja, z grubsza biorąc, uznająca, że niektóre z wojen są słuszne i usprawiedliwione. Pisał o nich już Cyceron, kilka wieków później temat ów poruszył św. Augustyn, swoje dorzucił również św. Tomasz i inni myśliciele. W niebagatelny sposób przedstawił tą kwestię nasz rodak, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, kapłan, prawnik i przeciwnik Krzyżaków – Paweł Włodkowic, przy okazji poddając krytyce tzw. świętą wojnę.

Na przestrzeni stuleci uściślano warunki, jakie musi spełniać akt zbrojny, by zasługiwał na miano sprawiedliwego i tym samym moralnego. Cyceron podkreślał, że musi chodzić o odparcie inwazji, odwet za grabieże lub złamanie traktatu przez przeciwnika. Augustyn z Hippony twierdził, że Bóg nie bez powodu dał państwom miecz, gdyż dał go do obrony. Za sprawiedliwe uważał wojny, które mszczą niesprawiedliwość, dążą do uzyskania pokoju i zwyciężenia zła, (co oznaczało możliwość nie tylko wojny obronnej ale i ofensywnej, gdyż bierność jest większym grzechem); traktował też jako uzasadnione wojny prowadzone z nakazu Boga – co zyskało miano tzw. świętej wojny. Tomaszowi z Akwinu do uznania wojny za sprawiedliwą wystarczały trzy przesłanki: by powód wojny był sprawiedliwy, by wojnę wypowiedziała prawowita władza, a prowadzeniu walki towarzyszyły uczciwe intencje.

Alegoryczny pocałunek sprawiedliwości i pokoju [autor nieznany].

Nasz Paweł Włodkowic, opierając się na pismach różnych myślicieli, w tym wyżej wymienionych, sformułował własny zestaw kryteriów Bellum iustum. Czytaj dalej →

Coffeelosophy LVIII – czyli zła strona dobroci

Dodaj komentarz

Za niedługo, konkretnie 19 maja, wypadnie Dzień Dobrych Uczynków. Jest to święto, które przypadłoby do gustu Franciszkowi z Asyżu, jako że wymyśliła je Fundacja Ekologiczna Arka, zachęcająca do wyświadczania dobra oraz pomocy ludziom, zwierzętom i przyrodzie. Nazwa święta – zapewne niezamierzenie – stanowi ukłon w stronę Kanta; kładzie bowiem nacisk na dobre uczynki, a nie na ich autorów. Inaczej nazywałoby się Dniem Dobroczyńców. Z takiej zaś nazwy nie byłby kontent Sokrates.

Dobroczyńca wszak jest to ktoś czyniący dobro, tymczasem według Sokratesa dobro to idea nieosiągalna na tym świecie. Człowiek więc nie posiada mocy, by dobrem w jakikolwiek sposób władać. Obserwujemy, jednakowoż w naszym świecie odblaski dobra. Dzięki nim rzeczy nabierają jego cech i czyny mogą nosić jego znamiona – są zatem dobre. Toteż człowiek może czynić dobre rzeczy. Czytaj dalej →

1 2 … 13 »»